„Maratonci trče počasni krug“ je srpski film iz 1982. godine, režiran od strane Slobodana Šijana, prema scenariju Dušana Kovačevića. Scenario je zasnovan na istoimenoj Kovačevićevoj pozorišnoj predstavi koja je nastala oko deset godina ranije.
Ovaj film je dobitnik mnogih domaćih i međunarodnih nagrada i smatra se jednim od najboljih ostvarenja srpske i jugoslovenske kinematografije.
Malo je poznato da su „Maratonci“ zapravo bili kritika tadašnjeg autoritarnog sistema. Autora je tadašnja vlast podsećala na pogrebno preduzeće, a svi su na vlasti bili doživotno i nije bilo naznake kad će otići.
Posle smrti Pantelije (koji navodno predstavlja Tita), osnivača pogrebnog preduzeća „Dugo konačište“, naslednici kreću u borbu oko podele imovine. Kovačević na kraju filma na simboličan način predviđa raspad Jugoslavije, što će se godinama kasnije obistiniti.
Iako u to vreme zvanično nije bilo cenzure, postojala su određena tela koja su odlučivala šta sme pred publiku, a šta ne sme. Tako su razne komisije nekoliko puta odlagale početak snimanja filma „Maratonci trče počasni krug“, a na prvu verziju scenarija stavljena je zabrana. Ipak, scene koje su po mišljenju cenzora bile problematične su izbačene, ali to nije promenilo suštinu filma.
Iz filma je izbačena još jedna scena koja bi gledaocima dala pravu sliku o ulozi služavke Olje (koju glumi Melita Bihali) u porodici Topalović. Naime, ona Topalovićima nije služila samo za održavanje domaćinstva nego bukvalno za sve, pa čak i za seks.
U pomenutoj sceni Laki (Bata Stojković) ulazi u sobu i zatiče svog dedu Aksentija (Mija Aleksić) u krevetu sa služavkom Oljom i povikne: „Šta to radiš, večeras je moj red!“. Ova scena je obrisana zbog nesuglasica Melite Bihali i snimatelja Bože Nikolića.
Prema originalnom scenariju za predstavu „Maratonci trče počasni krug“, starost članova porodice Topalović je sledeća: Pantelija 150 godina, Maksimilijan 126, Aksentije 102, Milutin 79, Laki 44, Mirko 24.
U filmu „Maratonci trče počasni krug“ mogu se videti scene tri različita snimka iz tridesetih godina, od čega je na samom početku filma prikazan arhivski snimak atentata na kralja Aleksandra I Karađorđevića 1934. godine u Marselju.
Kasnije su prikazane scene češkog filma „Ekstaza“ iz 1933. sa glumicom Hedi Lamar kad Đenka objašnjava Kristini i Mirku da se proslavila tako što se skinula gola (iako se radnja „Maratonaca“ dešava 1935, a Hedi odlazi u Ameriku i dostiže slavu tek poslije 1937. godine).
Gledaocima najpoznatiji snimak prikazan je u Đenkinom bioskopu i prikazuje pevača Milana Timotića kako peva čuvenu pesmu „Svi vi što maštate o sreći“. Ova scena uzeta je iz kratkometražnog filma „Priča jednog grada“ iz 1941. godine, režisera Maksa Kalmića u kom je prikazano kako protiče jedan dan u Beogradu.
Kuća porodice Topalović nalazi se na Kosančićevom vencu, na uglu Zadarske i Srebreničke ulice i danas je u očajnom stanju. U prizemlju kuće od 1945. godine živi porodica Jerinić koja ima status zaštićenih stanara. Prvobitni vlasnik kuće preminuo je 1998. godine i kako nije imao potomke, rodbina i naslednici prodali su kuću sadašnjoj vlasnici.
Njena namera je da kuću sruši i na tom mestu izgradi drugu, ali ne može ništa da uradi dok traje sudski spor sa Jerinićima. Još jedan od razloga što se kuća nalazi u lošem stanju je taj što vlasnica stanarima ne dozvoljava popravku njene imovine, pa su tako zidovi puni vlage zbog kiše koja ulazi kroz izlomljene prozore na spratu, tvrdi portal „Zanimljivosti dana“.
Inspiracija za lik Đenke (Bora Todorović) najverovatnije je bio predratni snimatelj Kosta Novaković koji je ujedno bio stručnjak za erotski film. Njegov studio se nalazio u Kursulinoj ulici i najčešće su ga posećivale devojke iz bogatih porodica koje bi želele da postanu popularne, a on ih je fotografisao gole.
Njegovo najpoznatije ostvarenje je „Grešnica bez greha“ iz 1930. godine koje, iako obiluje slobodnijim scenama, nije klasifikovano kao erotski film.
Pored mjuzikla i brojnih predstava, „Maratonci“ su se našli i u formi stripa. Godine 2013. domaći majstori stripa Dragan Lazarević Lazare i Božidar Milojković Bam odlučili su da jedan od najboljih domaćih filmova stripuju u 128 tabli.
U sceni gdje Laki krematorijume opisuje kao budućnost, Đenka potvrđuje njegovu izjavu, komentarišući da ih je viđao na svom prethodnom putovanju u Nemačku. Ovo je bila očigledna aluzija na prve nacističke logore i spaljivanje ljudi, kao i viševekovna srpska želja da idu u korak s Nemcima.
Čovek koji iz bunara vadi mrtvo prase isti je glumac koji je u filmu „Ko to tamo peva“ vikao: „Buši ha ha ha!“ Riječ je o glumcu amateru Stanojlu Milinkoviću iz sela Grabovac kod Svilajnca. Stanojlo je radio kao limar, a prvi put je zapažen na audiciji za film „Najlepša soba“ 1978. Pojavio se kao sporedan glumac u četiri filma Slobodana Šijana.
Pored kuće na Kosančićevom vencu, film je sniman na različitim lokacijama u Beogradu, ali i u Pančevu. Kuća Bilija Pitona nalazi se na Topčideru, a scena gde je Laki pregazio gospodina Rajkovića snimana je u Pionirskoj ulici na Košutnjaku.
U Pančevu je snimana čuvena scena obračuna između Topalovića i Bilija Pitona, kao i scena gde Đenka viče da ponovo radi bioskop, koja je snimana na Gimnazijskom trgu u ovom gradu.
IZVOR: INFORMER I FOTO: PRINTSCREEN
